روی خط کتاب آزادی معنوی-70

واقعی بشر . چیزی که خود مظهر تکامل بشر و خود هدف و غایت است لزومی‏
ندارد که مقدمه و وسیله چیز دیگر باشد . ولی در عین حال عبادات ، گذشته‏
ازاین اصالت مقدمه چیز دیگر هم هستند ، یعنی همان طور که عرض کردم خود
برنامه تربیتی اسلامند . به این معنی که اسلام که می‏خواهد افراد را چه از
نظر اخلاقی و چه از نظر اجتماعی تربیت بکند ، یکی ازوسائلی که برای این‏
کار اتخاذ کرده و از قضا این وسیله از هر وسیله دیگری در اخلاق وروح بشر
مؤثرتر و نافذتر است ، عبادت می‏باشد . حالا چگونه است ، این مطلب را
توضیح می‏دهم .
محور مسائل اخلاقی ، خود را فراموش کردن واز خود گذشتن و از منافع خود
صرف نظر کردن است . همانطور که در سلامت بدن یک اصل هست که بمنزله‏
مبدأ و منشأ همه خوبیهاست و آن مساله " حمیه " یعنی ترک پر خوری است‏
، در اخلاق هم یک مسئله وجود دارد که اس اساس همه مسائل اخلاقی است و
آن رهائی از خودی و رها کردن وترک " منیت " است .
در مسائل اجتماعی آن اصلی که مادر همه اصلهاست ، عدالت است . عدالت‏
یعنی رعایت حقوق افراد دیگر . مشکلی که بشر ، هم در اخلاق دارد و هم در
اجتماع ، از جنبه اجرائی اینهاست . یعنی هیچکس نیست که اخلاق را نشناسد
و یا نداند که عدالت تا چه اندازه ضرورت دارد . مشکل کار در مرحله‏
اجراست . آن وقتی که انسان می‏خواهد یک‏اصل اخلاقی را رعایت کند می‏بیند
منافعش در یک طرف قرار گرفته و اخلاق در طر دیگر . می‏بیند راستگوئی در
یک طرف قرار گرفته و منفعت و سود در طرف دیگر . یا باید دروغ بگوید ،
خیانت

80