روی خط کتاب آزادی معنوی-38

تمام شاگردان هم یکجا رفتند به درس او .
این انصاف چیست در بشر ؟ صد در صد قیام علیه منافع خود است . از آن‏
ساعت آقا سید حسین جزء شاگردان شیخ انصاری شد یعنی یک مرجعیت (
می‏دانید مرجعیت از جنبه دنیایی انسان حساب بکند ، بسیار مقام عالی ای‏
است ) را اینجور از خودش سلب کرد و عملا به دیگری تفویض نمود . آیا
نفس این آدم احساس نمی‏کرد آقایی چیست ؟ مدرس بودن چیست ؟ احترام‏
چیست ؟ خوب مسلم او هم مثل ما از احترام خوشش می‏آمد . او هم مثل ما از
سیادت و آقایی خوشش می‏آمد نه اینکه خوشش نمی‏آمد . اما این مرد یک روح‏
عالی متعالی آزادی داشت که توانست درباره خودش و آن شخص قضاوت بکند
و علیه خودش حکم صادر بکند . این معنی اینست که انسان شخصیت مرکبی‏
دارد . انسان گناه مرتکب می‏شود ، بعد خودش را ملامت می‏کند . این ملامت‏
وجدان یعنی چه ؟ این عذاب وجدان که همه شنیده‏اید یعنی چه ؟ دولتهای‏
استعماری افرادی را طوری تربیت می‏کنند که وجدان در اینها بمیرد . در عین‏
حال موقعش که می‏شود ، وجدانی که خیال می‏کنند مرده است ، باز یک چراغ‏
کوچکی در آن روشن و زنده است . خلبان هیروشیما را اصلا برای یک چنان‏
جنایتی تربیت کرده بودند ولی وقتی که رفت بمب خودش را انداخت و بعد
هم نگاه کرد به شهری که در آتش می‏سوخت و دید مردم بیگناه ، پیرمرد ،
پیرزن ، بچه کوچک ، افرادی که اساسا در میدان جنگ وارد نشده‏اند دارند
چه جور در میان آتش دست و پا می‏زنند ، از همان ساعت حالش بهم خورد .
بعد در آمریکا

47