روی خط کتاب آزادی معنوی - 26

یا نداشته باشد ؟ و مخصوصا من این مسئله را از این جهت بیشتر مورد توجه‏
قرار می‏دهم که امروز توجه به آزادی معنوی بسیار کم شده است و همین ، خود
یکی از علل نابسامانیهای امروز است . بسیاری خیال می‏کنند که این مسائل‏
دیگر منسوخ شده است . در صورتی که بر عکس در عصر امروز نیاز بشر به‏
آزادی معنوی از اعصار گذشته اگر بیشتر نباشد ، کمتر نیست .
آزادی معنوی یعنی چه ؟ آزادی همیشه دو طرف می‏خواهد به طوری که چیزی از
قید چیز دیگر آزاد باشد . در آزادی معنوی ، انسان از چه می‏خواهد آزاد
باشد ؟ جواب اینست که آزادی معنوی بر خلاف آزادی اجتماعی ، آزادی انسان‏
، خودش از خودش است . آزادی اجتماعی آزادی انسان است از قید و اسارت‏
افراد دیگر . ولی آزادی معنوی نوع خاصی از آزادی است و در واقع آزادی‏
انسان است از قید و اسارت خودش . قهرا این سؤال پیش می‏آید که مگر
انسان می‏تواند در قید و اسارت خودش باشد ؟ مگر یک چیز می‏تواند خودش‏
هم برده باشد و هم برده گیر ، هم اسیر باشد و هم اسیر کننده ، مگر چنین‏
چیزی ممکن است ؟ جواب اینست : بله ممکن است . در مورد دیگر اگر ممکن‏
نباشد ، فی المثل اگر در حیوانات بردگی معنوی ومتقابلا آزادی معنوی معنی‏
ندارد و امکان ندارد ، در انسان این موجود عجیب ، اینکه انسان خود برده‏
و اسیر خود باشد و یا خود ، آزاد از خود باشد ، معنی دارد . چگونه ممکن‏
است ؟ این از آن جهت است که انسان در میان موجودات دیگر یک شخصیت‏
مرکب است و این یک حقیقت است . اینکه انسان یک شخصیت و موجود
مرکب است را ادیان