روی خط کتاب آزادی معنوی-16

علاوه ،همه شرایط دیگر باید محیط برای رشد او از نظر عدم موانع مساعد باشد ،
مانعی در کار نباشد که جلوی رشدش را بگیرد ، مثلا یک درخت وقتی می‏خواهد
رشد بکند باید جلویش فضای بازی باشد . اگر شما نهالی را در زمین بکارید
در حالی که بالای آن یک سقف بزرگی باشد ، ولو این نهال ، نهال چنار باشد
امکان رشد برای آن نیست . هر موجود زنده‏ای که می‏خواهد راه رشد و تکامل‏
را طی کند ، یکی از احتیاجاتش آزادی است . پس آزادی یعنی چه ؟ یعنی‏
نبودن مانع . انسانهای آزاد ، انسانهائی هستند که با موانعی که در جلوی‏
رشد و تکاملشان هست ، مبارزه می‏کنند . انسانهائی هستند که تن به وجود
مانع نمی‏دهند . این هم تعریف مختصری از آزادی . اما اقسام آزادی :
انسان که یک موجود خاصی است و زندگی او زندگی اجتماعی است . و علاوه‏
بر این در زندگی فردی خود ، موجود تکامل یافته‏ای است ، و با گیاه و
حیوان بسیار تفاوت دارد ، گذشته از آزادیهائی که گیاهان وحیوانات به‏
آنها نیازمندند یک سلسله نیازمندیهای دیگری هم دارد که ما آنها را به دو
قسم منقسم می‏کنیم . یک نوع آزادی اجتماعی است . آزادی اجتماعی یعنی چه‏
؟ یعنی بشر باید در اجتماع از ناحیه سایر افراد اجتماع آزادی داشته باشد
، دیگران مانعی در راه رشد و تکامل اونباشند ، او را محبوس نکنند ، به‏
حالت یک زندانی در نیاورند که جلوی فعالیتش گرفته شود ، دیگران او را
استثمار نکنند ، استخدام نکنند ، استعباد نکنند ، یعنی تمام قوای فکری‏
وجسمی او را در جهت منافع خودشان به کار نگیرند . این را می‏گویند آزادی‏
اجتماعی . خود آزادی اجتماعی هم می‏تواند انواعی داشته باشد که فعلا کاری‏
با آن نداریم .

14