مطهری در یک نگاه

 

 

نقش شهید مطهری در تربیت دینی جامعه

با رسیدن بحران انقلاب به نقطه اوج خود، در اوایل آبان 1357 عده ای علما نظیر آیت الله بهشتی و شهید مطهری و... نزد امام خمینی در پاریس رفتند و بنا شد شورایی که اسم آن به پیشنهاد استاد مطهری بود، به نام «شورای انقلاب اسلامی» که از افراد معتمد بودند، تشکیل شود. امام خمینی یک گروه 5 نفری از روحانیت را معین کردند...

سرآغاز

ما معتقدیم «جامعیت و همه جانبه بودن قوانین اسلام، آن چنان است که اگر کسی آن را بشناسد، معترف خواهد شد که از حدّ و مرز فکر بشر، بیرون است و ممکن نیست زاییدة قدرت علمی و تفکر انسان باشد.»(1) معارف اسلامی و آثار دینی، برای همه امور، قانون و آداب آورده است.(2) هیچ حرکت از فردی یا از جامعه نیست مگر این که اسلام برای آن، حکمی مقرّر داشته است.(3) همچنین اطمینان داریم که اسلام دربردارندة پاسخ به نیازهای مردم است.(4) با این وجود هنگامی که وضعیتِ کنونی جامعة اسلامی را می بینیم، با انواع مشکلات فکری مواجهیم. در بُعد نظری، انبوهی از سوالات و شبهات خصوصاً برای نسل جوان بی پاسخ مانده که به تناسب حجم و تنوع این شبهات، برای آن ها پاسخ های آرامش بخشی ارائه نمی شود. این معضل، به همراه عملکرد ناصواب بعضی منسوبان به دین، بسیاری از بی اعتمادی ها و کج روی ها را در حیطة عمل به دنبال آورده است. با فرض ایمان و اعتقاد به جامعیت تعالیم اسلامی و این واقعیت جامعه لازم است در این رابطه تأمّلی کافی و آسیب شناسی جدی نموده و به بررسی علل این ناسازگاری پرداخت، تا بتوان با ارائه راهکار مؤثر، شائبة ناکارآمدی تعالیم الهی در عصر جدید را از اذهان دور کرد.

در این میان آثار زبانی و قلمی عالمیان نظیر شهید استاد مطهری (رحمت الله علیه) که امام خمینی(ره) با القابی نظیر فرزند عزیز، پارة تن، پشتوانة محکم برای حوزه های دینی و علمی، خدمتگزاری سودمند برای خدمت و کشور و با توصیفاتی همچون: آثار قلم و زبان او بی استثناء آموزنده و روانبخش است و...(5) از ایشان یاد می کنند و دانستن نقش ایشان در گسترش فرهنگ اسلامی برای اعتلای وجودی و معرفتی خودمان حائز اهمیت است. این مقاله سعی دارد با این هدف، گوشه ای از یک الگوی سخنرانی مورد تأئید معمار کبیر انقلاب و کسی که آثارش، مبنای فکری نظام جمهوری اسلامی است را نشان دهد.(6)

دلیل ماندگاری علمای ربّانی

عالمان ربّانی، وارثان انبیای الهی اند و انبیاء (علیهم السلام) خلفای خداوند می باشند و خلفای الهی مظهر «اسم اعظم»اند. پس برخی از عالمان ربّانی می توانند خلیفة حق و جامع جمال و جلال الهی باشند که این افراد، بسیار اندک و جزء نوادرند.

همان گونه که بهشتیان زنده اند، و هرگز نمی میرند، مردان الهی نیز که برای حفظ شریعت و احیای دین الهی تلاش می کنند، و در این راه، هر رنجی را برای دین خدا تحمّل می کنند، «کلمة علیا»ی خداوندگستر، هماره باقی خواهند بود. چنین عالمانی مشمول بیان نورانی امیر بیان، حضرت علی بن ابی طالب(علیه السلام) هستندکه فرمود: «العلماءُ باقونَ ما بَقِیَ الدَّهرُ»(7)

سرّ این سخن آن است که کامل ترین ولی خدا در عصر ما، وجود مبارک امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) است که از آن حضرت، به عنوان (بقیه الله)(8) یاد می شود، یعنی امام عصر به ابقای الهی، باقی است. در درجة نخست و با لذات، فقط خداوند ماندنی است: (هوالباقی) و پس از او خلفای مظاهر اویند که باقی اند، و پس از آنان عالمان عادل که وارثان انبیاء و امامان(ع) می باشند، باقی به بقای الهی اند.(9)

وصف زشت ترین انسان «عالم نمایان»

«... او را دانشمند نامند اما از دانش بی بهره است. یک دسته از نادانی ها را از جمعی نادان فراگرفته و مطالب گمراه کننده را از گمراهان آموخته و به هم بافته و طناب هایی از غرور (فریفته کردن) و گفته های دروغین بر سر راه مردم افکنده، قرآن را بر امیال و خواسته های خود تطبیق می دهد و حق را به هوس های خود تفسیر می کند. مردم را از گناهان بزرگ ایمن می سازد و جرائم بزرگ را سبک جلوه می دهد. ادعا می کند از ارتکاب شبهات پرهیز دارد اما در آن ها غوطه می خورد. می گوید از بدعت ها دورم اما در آن ها غرق شده، چهرة ظاهر او، چهرة انسان ولی قلبش، قلب حیوان است، راه هدایت را نمی شناسد که از آن سو برود و راه خطا و باطل را نمی داند که از آن بپرهیزد، پس مرده ای است در میان زندگان...»(10)

ویژگی های آثار شهید استاد مطهری(ره)

مسلّماً دانستن نقش استاد در اعتلای فرهنگ اسلامی جامعه، معلول دانستن خصوصیات آثار قلمی و زبانی ایشان است، که در این مقاله، به مهم ترین آن ها اشاره ای می شود:

الف: آثار ایشان در عین حال که دارای مبانی عمیق فکری و فلسفی است، مطالب را با زبانی ساده و همه فهم بیان داشته اند. او «با قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسائل اسلامی و توضیح حقایق فلسفی با زبان مردم، بی غلق و اضطراب به تعلیم و تربیت جامعه پرداخت»(11) بسیار دشوار است که انسانی بتواند در ضمن تعمّق و تفقّه در مسائل، آن ها را به زبانی ساده و روان بیان کند و مطالب را آن گونه که باید و شاید به تناسب فهم مخاطب ارائه دهد. لذا این راه، راه مطمئن و مؤثری به سوی شناخت هر چه بهتر معارف اسلامی و تربیت دینی می باشد و به کسانی که با آثار استاد مأنوس می گردند، می آموزد که همچون او در عین استفاده از مبانی محکم عقلی با زبانی روان، اندیشه های منطقی را به گونه ای ارائه دهد که مخاطب آن را پذیرا شده، باور کند.

ب: خَلق یک نظام واحد فکری و ارائة یک چهارچوب مشخصی از اندیشة اسلامی: در نگاه نخست به آثار استاد، این طور به نظر می رسد که ایشان به موضوعات مختلف و پراکنده ای که در مقاطع مختلف زمانی مطرح شده است، پرداخته اند. موضوعاتی همچون حقوق زن، هجرت و جهاد، حماسة حسینی، مهدویت، عدل، جاذبه و دافعة حضرت علی(ع) و... اما با نگاهی عمیق تر، درمی یابیم که هر چند ایشان، نیازهای جامعه را در مقاطع مختلف مورد توجه قرار داده، ولی آثار ایشان از آنجایی که همگی از یک منبع و تفکر اصیل اسلامی، نشأت گرفته است، مجموعة منسجمی را تشکیل می دهد، که این نظام واحد دارای اصول و فروع و شاخ و برگ و میوه است.

در اندیشة استاد مطهری، ریشة همه مباحث، توحید می باشد؛ چرا که «اصل توحید این صلاحیت را دارد که مانند آب، ریشة همة مباحث دیگر را سیراب کند و مانند خون، به همه اندام ها و اجزاها، غذا برساند و مانند روح برپادارنده و زندگی بخش همه اندام ها باشد و قوة محرکة یک مکتب باشد.»(12) با این که انسان گمان می کند که توحید، یکی از مسایل اسلام است و هزاران مسألة دیگر در اسلام در کناب توحید قرار گرفته است، ولی وقتی با نگاهی دقیق تر می نگرد، می بیند اسلام سراسرش توحید است، یعنی تمام مسایل، چه آن ها که مربوط به اصول عقاید است و چه آن ها که به اخلاقیات و امور تربیتی و یا به دستورالعمل های روزانه ارتباط دارد، همگی یکجا و یکپارچه توحید است.(13)

در مرحلة بعد شهید مطهری امّ المعارف و ام المسائل را «انسان شناسی و فطرت»(14) می داند که به منزلة تن و بدنة درخت معرفت است و معتقد است: «درخت انسانیت اگر بخواهد به راستی بارور و میوه دِه باشد، باید ریشة توحیدی و ایمانی داشته باشد.»(15) و نهایتاً ثمرة این شجرة طیّبه، مباحث کاربردی زندگی است. در جهان بینی توحیدی است که برای انسان موحد، آزادی و هجرت و جهاد و عدالت و... معنی پیدا می کند. با این توضیح می توان ادعا کرد که مجموعة آثار استاد به منزلة موضوع واحدی است که اگر کسی به مطالعة کامل و دقیق آن بپردازد، او نیز دارای نظام فکری شده و می آموزد که چگونه مباحث جدید جامعه را با این توجه و تفکر مواجه نماید و جواب لازم را دریابد؛ و نکتة دیگر این که، بسیاری از متفکران فقط دیدگاه می دهند ولی شهید مطهری(ره) دیدگاه را براساس و به همراه نظام فکری ارائه می دهد...

ج: به روز بودن و کارآمدی آثار استاد: ایشان در جای جای مباحثشان مطرح کرده اند که چگونه با سود جستن از ثابتات و اصول، می توان متغیّرات و فروع را تحلیل و توجیه کرد. شناخت و فهم نیازهای ثابت و متغیر جامعه و پاسخگویی عقلانی و مبنایی به آن ها در هر زمانی، از رموز موفقیت یک اندیشمند مصلح است.

د: ایمان و تعبّد استاد در عین عقلانیت و بهره جستن از تفکر: او آموخت که تفکر عقلانی و تعبّد وحیانی نه تنها با هم منافاتی ندارند، بلکه هر دو مؤیّد و مکمّل یکدیگرند. کما این که زندگی فردی و اجتماعی و خانوادگی ایشان، مؤیّد این مدعاست. شهید مطهری در مباحث نشان داد که تعبّد مساوی با تعصب و بی منطقی نیست و در کتاب اسلام و مقتضیات زمان جلد اول آوردند که اسلام دستور تعبّدی محض (که اصلاً با عقل جور درنیاید) ندارد.(16) و معنی صحیح تعبّد را هم این دانستند که «ما باید متعبّد باشیم به این معنی که باید به هر دستوری که ثابت شد از ناحیة دین است عمل کنیم، خواه این که حکمتش را فهیمده باشیم یا نفهمیده باشیم ولی از ناحیة خودِ دین، تعبّد محض وجود ندارد: به این معنی که دستوری خارج از حکمت و مصلحت باشد.»(17)

به عنوان نمونة بارز، از سویی مردانه به جنگ تحریفات عاشورا، می رفت و از سوی دیگر خود در رثای امام حسین نوحه سرایی می کرد و می گریست؛ آثار استاد شهید مطهری، در پی تربیت متعبّدان عاقل و عاقلان متعبّد است.(18)

ه : از آنجا که «هر نظامی موجودیت خود را نیازمند به یک نظام فکری و عقیدتی به عنوان تکیه گاه و پشتوانه می داند»(19) و با توجه به تصریح ولی معظم فقیه، مبنی بر این که آثار شهید مطهری مبنای فکری نظام جمهوری اسلامی است، لذا ضروری است شیوه ها و اصولی را که استاد در بیان این نظام به کار گرفته اند، تشریح شود. برای نظامی که برای اولین بار بعد از غیبت امام عصر(عج) حکومت اسلامی را تشکیل داد و مسئولان آن براساس فداکاری مردم و در صحنه آمدن ایشان، به خدمت رسانی پرداختند و می پردازند. تبیین مبانی فکری براساس مکتب اسلام و مذهب شیعة اثنی عشری با انواع این مشکلات داخلی و خارجی شرط لازم ماندگاری و تداوم این نظام است. لذا افراد جامعه خصوصاً جوانان و تحصیل کردگان باید بدانند هدف چیست و وسیله چه می باشد تا بتوانند موضوع و جایگاه خود و فعالیتشان را تدوین و یا تصحیح کنند تا علاوه بر مصون ماندن از انحرا، بتوانند به قله های کمال صعود کنند و وظیفة خود را در قبال بهای سنگین استقرار نظام جمهوری اسلامی بپردازند.

و: در مورد هیچ مجموعه آثاری به مانند آثار ایشان، از جانب بزرگان دین و معتمدان علمی و عملی، این مقدار سفارش نشده است. نمونة بارز آن توصیة امام راحل، معمار کبیر انقلاب اسلامی این فرد فیلسوفِ مجتهدِ عار، می باشد که تأکیدات ایشان در صفحات قبلی اشاره شد. و از آن جمله: «من به دانشجویان و طبقة روشنفکرانِ متعهد توصیه می کنم که کتاب های این استاد عزیز را نگذارند با دسیسه های غیراسلامی فراموش شود.»(20) مقام معظم رهبری هم فرمودند: «اگر کسی فقط آثار وی را با دقت و به طور کامل بخواند، کافی است که او را به یک سطح راقی از معارف اسلامی برساند.»(21)(22)

٭ مطالب بالا یعنی ویژگی های آثار استاد شهید مطهری برگرفته شده و تلخیص از مقررّی اول طرح مطالعاتی در دانشگاه امام صادق تهران می باشد که به قلم استاد سیدمحمدصالح هاشمی گلپایگانی، مسئول طرح، نوشته شده است.

لازم به ذکر است در آن جزوه به صورت مفصل پیشنهاداتی برای عملیاتی کردن آثار استاد مطرح شده که علاقمندان را به خواندن آن توصیه می کنیم.٭

ح: از ویژگی های دیگر یک سخنرانی مناسب مذهبی، کمیّت آن می باشد. منظور از کمیت زمان جلسه و تعداد مستمعین است.

(هر چه تعداد مستمعین بیشتر باشد، از آنجا که به صورت غیرمستقیم، «حسِ رضایت مندی از خود» ارضا می شود، انسان بیشتر رغبت دارد در این گونه جلسات شرکت کند یعنی گرچه تعداد و اکثریت در حقانیّت مؤثر نیست(23) لیکن وقتی انسان تعداد افراد زیادی را می بیند که در جلسه حضور دارند، می یابد، که دیگران هم به همان خاطر که خودش آمده است، آمده اند و این مطلب یک قوّت روحی به او می دهد. و اما زمان جلسه را نیز استاد مطهری بسیار رعایت می فرمودند، چنان چه مخاطبین، آمادگی بیشتری داشته بودند، استاد هم کمی جلسه را بیشتر طول می دادند تا مطلب را برسانند. ویژگی دیگر سخنرانی خوب، بررسی مسائل و مشکلات روز جامعه و مقتضیات زمان می باشد. کتاب مقتضیات زمان تألیف استاد مطهری، نمونة بارز این گونه مسائل روز می باشد که خواننده را به عمق دید شهید مطهری می رساند و گستردگی علمی استاد بر خواننده محرز می شود.

وقتی ما به قرآن به عنوان کتاب آسمانی آخرین دین الهی می نگریم، می بینیم که قرآن که کتاب هدایت است، در جای جای صفحات خود، به نقل داستان های آموزنده از پیامبران و غیر پیامبران می پردازد که به لزوم داستان گویی در خطابه، پی می بریم. چه این که اگر قرار بود قرآن فقط به صورت یک کتاب علمی صرف مورد استفاده فقط عالمان طراز بالا قرار گیرد، آنگاه دیگر (هدیً لِلنّاس) نبود. حتی ما در قرآن سوره هایی داریم مثل سورة حضرت یوسف که مبنای سوره، داستان می باشد ولی نکته اینجاست که قرآن فقط به نقل داستان نمی پردازد، بلکه نکات اخلاقی را به صورت تصریحی یا تلویحی اشاره می کند. این نکته را در آثار شهید مطهری ما به وضوح می بینیم؛ چه این که دومین کتابی هم که از ایشان شهرت یافت، داستان راستان بود.

 

نهمین همایش معلم جاوید در پایگاه شهید مطهری (ره) برگزار شد

 

هنوز مهلت دارد

امشب مراسم استاد در پایگاه شهید مطهری

روی خط استاد

 

روی خط اردیبهشت ماه 1396

معلم جاوید امسال

روی خط کتاب آزادی معنوی-125

« بغیر عمل و یرجی التوبة بطول الامل » تا کی بگوئیم آقا دیر نمیشود ، حالا
وقت باقی است ؟ ! تا هنوز جوان هستیم می‏گوئیم ای آقا ! جوان بیست ساله‏
که دیگر وقت توبه کردنش نیست . عجیب اینست که بعضی افراد پیر و
کهنسال وقتی یک جوان رامی‏بینند که متوجه عبادتست و به گناه خودش توجه‏
دارد و در حال توبه وندامت است ، می‏گویند : ای آقا ! تو جوانی ، هنوز
وقت این حرفها برای تو نرسیده . اتفاقا جوانی بهترین وقتش است ، یک‏
شاخه تا وقتی که هنوز تازه است آمادگی بیشتری برای راست شدن دارد ، هر
چه بزرگتر و خشکتر بشود ، آمادگیش کمتر می‏شود . به علاوه چه کسی به این‏
جوان قول داده که اروپا به سن بگذارد ، میانه مرد بشود ، از میانه مردی‏
بگذرد و پیر بشود ؟ تا جوانیم می‏گوئیم جوانیم ، در میانه مردی هم که‏
می‏گوئیم حالا خیی وقت داریم ، توبه وقتش پیری است ، وقتی که پیر شدیم ،
از همه کارها افتادیم و همه قدرتها از ما گرفته شد ، آنوقت توبه می‏کنیم‏
، نمی‏دانیم که اشتباه کرده‏ایم ، آنوقت اتفاقا هیچ توبه نمی‏کنیم ، آنوقت‏
دیگر حال توبه برایمان نمی‏ماند ، آنقدر در زیر بار معاصی کمر ما خم شده‏
است که دل ما دیگر حاضر برای تو به کردن نیست . دل یک جوان آماده تر
است برای توبه کردن تا دل یک پیر . چه خوب می‏گوید مولوی :

خاربن در قوت و برخاستن

خار کن درسستی و در کاستن

مثلی می‏آورد ، می‏گوید شخصی خاری را در سر راه مردم کاشته بود . این خار
بزرگ شد . گفتند آقا بیا این خار را بکن گفت دیر نمی‏شود ، بوته خاری‏
است کنده می‏شود . دوباره گفتند ، باز گفت دیر نمی‏شود ، حالا می‏کنیم ،
یک سال دیگر می‏کنیم ! سال بعد بوته خار

125

ایام اردیبهشت و همایش

هنوز منتظریم - فرصت دارید

ارسال آثار هم چنان ادامه دارند؟

هنوزهم منتظر هستیم. با جوایز اختصاصی

دز سال جدید هم منتظر مطالب شما در وبلگتان پیرامون موضوع پوستر هستیم

هنوز هم فرصت برای شرکت در همایش دارید

معلم جاوید در سالی که گذشت

1- فعالیت در  پایگاه حجتیه ۱۳۹۵/۷/۸

2- فعالیت در پایگاه فتح المبین

3- رایزنی برای پایگاه امام زاده ابراهیم 1395/11/11

از همه کم کاستی های سال معذرت خواهی می کنیم

به صورت کانال مجازی هم می تواید ارسال نمایید.

منتظر آثارتان در باره محور همایش هستیم

the conferanc.

نهمین همایش معلم جاوید در انتظار ارسال آثار